Quälltext vu Bewegung (Physik) aaluege

{{DISPLAYTITLE:Beweegig}}
[[Datei:Orbital motion.gif|300px|thumb|D '''Kräisbeweegig''' vom ene Satellit um d Ärde, ''v'' isch dr Gschwindikäitswektor, ''a'' dr Beschlöinigungswektor.]]
As '''Beweegig''' im [[physik|füsikalische]] Sinn verstoot mä wenn s Objekt, wo mä beobachdet, si [[Geometrischer Ort|Ort]] im Lauf vo dr Zit änderet.

Die bäide Fachgebiet vo dr Füsik, wo sich als ''Beweegigsleere'' mit dr Beweegig befasse, sin:
* d ''[[Kinematik]]'' as d Leer wo d Beweegig beschribt
* d ''[[Dynamik (Physik)|Dünamik]]'' (in dr [[Technische Mechanik]]: d [[Kinetik (Technische Mechanik)|Kinetik]]) as d Leer wo d Ursache vo dr Beweegig undersuecht

== Beweegig und Baan ==
Dr Gsamthäit vo allne Ort, wo sich e punktförmigs Objekt im Lauf von ere Beweegig befindet, säit mä ''Baankurve'' oder ''[[Trajektorie (Physik)|Trajektorii]]''. Baankurve si immer ununterbroche (d. h. im mathematische Sinn [[Stetigkeit|stetig]]) und, wenn d Beweegig an käim Punkt vo dr Baankurve aaghalte het, au glatt (d. h. im mathematische Sinn [[Differenzierbarkeit|differenzierbar]]). Wenn für jede Zitpunkt <math>t</math> dr Ort <math>\vec r</math> bekannt isch, bezäichnet mä d Funkzion <math>\vec r(t)</math> as ''Wääg-Zit-Gsetz'' vo dr Beweegig.

==D Relatiwidäät vo dr Beweegig ==

D Beschriibig vo dr Beweegig vpm ene Beobachdigsobjekt hängt vom Beobachter ab. Wenn zum Bischbil e Fuessgänger uf e Passaschier im ene Auti luegt, gseets für en us, wie wenn er sich wurd beweege, wääred dr Schofföör dänggt, ass er näben em wurd sitze ooni sich z beweege.  En anders Bischbil: Us dr Sicht vo dr Sunne bewegt sich dä, wo die Linie schribt,  mit ere hooche Gschwindigkäit uf ere Baan, wo fast kräisförmig isch, um d Sonne und er bewegt sich gliichzitig, au seer schnäll, kräisförmig um d Aggse vo dr Ärde. Us dr Sicht vo öbberem, wo mit em am Disch sitzt, bewegt er sich aber nid.

== Gschwindigkäit und Beschlöinigung ==

: ''Lueg au d Ardikel über d [[Geschwindigkeit|Gschwindikäit]] und über d [[Beschleunigung|Beschlöinigung]] aa''
[[Datei:Tangentvector.svg|mini|E Tangänteäihäitswektor und e Normaleäihäitswektor bin ere [[Raumkurve|Ruumkurve]].]]
D [[Geschwindigkeit|Gschwindikäit]] isch s Verheltnis vo dr Lengi vom ene chliine Stück vo dr Baankurve, wo wenigstens in dr Aanööcherig graad isch, zu dr Zit, wo s Objekt brucht, zum über das Stückli Wääg drüüberzchoo. Je chliiner das Stückli Wääg isch, undo genauer cha mä für dä Ort und dä Zitpunkt d [[Momentangeschwindigkeit|Momentangschwindikäit]] aagee. D Gschwindigkäit het e Richdig, wo dr Richdig vo dr Beweegig an däm Zitpunkt entspricht. D Gschwindigkäit isch e Wektor, wo am däm Punkt tangenzial zur Baankurve lit.

Im Lauf vo dr Beweegig cha sich d Gschwindigkäit ändere, in iirer Gröössi wie in iirer Richdig. In dr Umgangssprooch säit mä däm je noch dä Umständ Beschlöinigung, Brämse oder Abbiege, in dr Füsik und dr Technik immer nume [[Beschleunigung|Beschlöinigung]]. D Beschlöinigung isch definiert as s Verheltnis vo dr Änderig vom Gschwindigkeitswektor zu dr Zit, wo die Änderig brucht. Bin ere Tangenzialbeschlöinigung änderet sich nume d Gröössi vo dr Gschwindigkäit, bin ere Normalbeschlöinigung nume d Richdig. Im allgemäine Fall bechunnt mä us dr Wektorsumme vo dr Tangenzialbeschlöinigung und dr Normalbeschlöinigung dr Beschlöinigungswektor.

Mathematisch gsee isch s Wääg-Zit-Gsetz vom ene punktförmige Objekt, also dr Ortsvektor <math>\vec r(t)</math>, e stetigi [[Funktion (Mathematik)|Funkzion]] vo dr Zit. Wenn si a cha [[Differenzierbarkeit|differenziert]] wärde, denn isch die ersti Abläitig dr Gschwindigkeitswektor, die zwäiti Abläitig dr Beschlöinigungswektor.

{{Übersetzungshinweis|de|Bewegung_(Physik)}}


[[Kategorie:Physik]]