Quälltext vu Wasserdampf aaluege

[[Datei:Kochendes wasser02.jpg|miniatur|hochkant|Kochends Wassèr, [[Blase (Physik)|Dampfblõsè]] un teilkondensyrtè ''Wassèrdampf'']]
[[Datei:2008-07-15 Steam rising at Duke.jpg|miniatur|hochkant|Wassèrdampf (dõ deilwys sichtbar als Dampfschwadè)]]
<onlyinclude><!--- Den folgenden Teil des Artikels ins Physik-Portal einbinden --->
I dè Umgangsschprõch voschtoot mo unter '''Wassèrdampf''' meischtens diè sichtbarè [[Dampfschwaden]] vo kondensyrendem Wassèrdampf ('''Nassdampf'''). Dampfschwadè sin sichtbar, well si mikroskopisch chlyni Tröpfli bildet hèn, wiè au in [[Wolke|Wolchè]] un bi [[Nebel|Näbbel]]. 

In Technig un Naturwûssèschaft isch Wassèrdampf d Bezeichnig für [[Wasser|Wassèr]] im gasförmigè [[Aggregatzustand#Gasförmig|Aggregatzuèschtand]]. Sell Gas isch unsichtbar wiè Luft, wörd abber nit als [[Wassergas]] benamst, weöö sellè Begriff è anderi Bedütig hèt.</onlyinclude>

== Entschtehig un Zuèschtänd ==
Bi nèm normalè Umgebungsdrugg vo [[Normalbedingung|1,013&nbsp;bar]] (101,325&nbsp;[[Pascal (Einheit)|kPa]]) [[Siedepunkt|kochèt]] Wasser bi 100&nbsp;°[[Celsius|C]]. Wörd èm voblibbenè Wasser drübber usè Energy (Wärmi) zuègfüürt, vodampft s, ooni dass es zuè nèm witerè Temperaduraaschtyg chunnt. Uss 1&nbsp;[[Liter]] (entsprèchend 1&nbsp;[[Gramm|kg]]) Wasser entschtònn 1673 Liter Wasserdampf (unter Normalbedingigè), wofür è Energyzuèfuur vo 2257&nbsp;[[Joule|kJ]] bruucht wörd.

Diè zuègfüürti Energy erhöht diè inneri Energy vom Dampf um 2088&nbsp;kJ un leischtet gegèübber èm Umgebigsdrugg è Volumèänderigsarbèt ''W''.

[[Datei:TS-Wasserdampf 100.png|miniatur|hochkant=1.5|]]
:<math>\begin{align}
 W = p \cdot  \Delta  V &= {101{,}325\ \mathrm{kPa} \cdot 1{,}673\ \mathrm{m}}^3
 \\&= {169{,}51\ \mathrm{kNm}} = {169{,}51\ \mathrm{kJ}}
\end{align}</math>

Beidi Bydrääg addyrt ergäbed d [[Verdampfungsenthalpie|Vodampfigsenthalpy]] H, wo sich in èm Enthalpy-Entropy-Diagramm (h-s-Diagramm) in Form von èrè Differènz uff dè y-Achsè als spezifischi Größi ablèsè lòòt. Sell dõ abbildete T-s-Diagramm stellt diè für d [[Verdampfung|Vodampfig]] (bi 100&nbsp;°C) notwendigi [[Wärme|Wärmi]] in Form von èrè punktetè blauè Flächi dar.

Ebbèso lòt sich dõby dè Zuèwachs a Vodampfigs[[Entropie (Thermodynamik)|entropy]] <math>\Delta S</math> (Delta S) ermittlè:

*<math>Q_H</math> = Vodampfigswärmi odder Vodampfigsenthalpy
*<math>T</math> = Sûdetemperadur in [[Kelvin|K]]

:<math>\begin{align}
\Delta S &= \frac{Q_H}{T} \\
         &= \frac{2257 \; \mathrm{kJ}}{373{,}15 \; \mathrm{K}} = 6{,}0485 \; \mathrm{\frac{kJ}{K}}
\end{align}</math>


Wiè uss èm [[Phasendiagramm|Phasèdiagramm]] entnõ wörd, [[Sieden|sièdet]] s Wasser bi nèm Luftdrugg vo 0,4&nbsp;[[Bar (Einheit)|bar]] scho bi öppè 75&nbsp;°C (so öppè uff èm [[Mount Everest|Mount Everescht]]). Diè uffzwendendi [[Verdampfungswärme|Vodämpfigswärmi]] isch entschprèchend größer, ebbèso d Volumèzuènaam vom Dampf. Mit stygendem Drugg nimmt d Vodampfigswärmi vom Wasser ab, bis si im [[Kritischer Punkt (Thermodynamik)|kritischè Punkt]] glych Null isch. Dõruus folged diè chlyner wörrendi Flächè im T-s-Diagramm

== Erscheinungsformè ==
[[Datei:Dampfdruckkurve.svg|miniatur|hochkant=1.5|Sidepunktkurvè vom Wasser]]
Dè [[Dampfdruck|Dampfdrugg]] vom Wasser isch temperadurabhängig. Bi Temperaturè unterhalb vom Sidepunkt sait mò sellem [[Verdunstung|Vodunschtig]]. Bi [[Sättigung (Physik)|gsättigter]] Umgebigsluft stellt sich è Glychgwicht zwûschè vodunschtendem Wasser un kondensyrendem Wasserdampf y. D Übbergangsbedingigè zwûschè flüssigem Wasser un Wasserdampf sin i dè [[Siedepunkt|Sidepunkt]]kurvè vom [[Phasendiagramm|Zuèschtandsdiagramms]] dargschtellt.

=== Nassdampf ===
Wenn Dampf in è kälterè Umgebig yschtrömt, [[Kondensation|kondensyred]] Deile vom gasförmigè Wasser widder zu feinschtè Dröpfle. È söttigs Gmisch bezeichnèt mò als Nassdampf, wo zum Byschpill bim Wasserkochè beobachtet wörrè cha. Im T-s-Diagramm erstreckt sich dè Berych vom Nassdampf bis zum [[Kritischer Punkt (Thermodynamik)|kritischè Punkt]] bi ''374&nbsp;°C un 221,2&nbsp;bar''.

Dè Inhalt vom Nassdampf an flüssigè Wasser isch durch dè [[Massenanteil|Massèadeil]] ''x'' kennzeichnèt, wo sich mit folgender Formel berechnè lòt

<math>x = \frac{m_{\rm Dampf}}{m_{\rm Fl\ddot ussigkeit} + m_{\rm Dampf}}</math>

Selli Definition begränzt dè Dampfghaalt zwûschè 0 ≤ x ≤ 1.

Übber diè [[Gasgleichung| ideale Gasglychig]] könned äquivalenti Definitionè abgleitet wörrè, wo dè Berych vom Dampfghaalt nit beschränked:

<math>x = \frac{v-v'}{v'' - v'} = \frac{h-h'}{h'' - h'} = \frac{s-s'}{s'' - s'}</math>

Dõdrin bezeichnèt <math> v </math> s [[Spezifisches Volumen|spezifische Volumè]], <math> h </math> d [[Enthalpie|Enthalpy]] un <math>\, s </math> d [[Entropie (Thermodynamik)|Entropy]].

Dè Zuèschtand vo dè gsättigtè Flüssigkeit wörd durch <math>'</math> kennzeichnèt, desell vom gsättigtè Dampf durch <math>''</math>.

=== Heißdampf ===
==== Übberhitztè Dampf ====
{{Hauptartikel|Heißdampf|Überhitzer}}
Übberhitztè Dampf isch Dampf mit èrè Temperadur obberhalb vo dè [[Siedetemperatur|Sûûdtemperadur]]. Dè Dampf isch „drochè“ un enthaaltet keini Dröpfle. Im [[Dampfkessel]] wörd dè erzügte Dampf mit èm Übberhitzer i sellen Zuèschtand brocht.

==== Übberkritischè Dampf ====
{{Hauptartikel|Überkritisches Wasser}}

Obberhalb vom kritischè Punkt sin Wasserdampf un flüssigs Wasser in irer Dichti nimmi vonènand z unterscheidè, weshalb sellè Zuèschtand als „übberkritisch“ benamst wörd. Unterhalb vom [[Kritischer Punkt (Thermodynamik)|kritischè Punkt]] isch dè Wasserdampf folglich „unterkritisch“, woby er sich im Glychgwicht mit èm flüssigen Wasser befindet. Wörd er i sellem Berych nõch èm vollschtändigè Vodampfè vp dè Flüssigkeit übber diè zuèehörigi Vpdampfigstemperadur witer erwärmt, so entschtòt „übberhitztè Dampf“. Selli Form vom Dampf enthaaltet keini Wasserdröpfle mee un isch in irem phûsikalischè Vohaaltè ebbèfalls è Gas.

Übberkritischs Wasser hèt bsunders aggressivi Eigèschaftè. Es sin dõher Vosuèch unternõ worrè, mit ym sinèrè Hilf biologisch schwèr abbaubari organischi Schadschtoff, wiè [[Polychlorierte Dibenzodioxine und Dibenzofurane|Dioxine]], [[Polychlorierte Biphenyle|PCB]] [[Hydrolyse|hydrolytisch]] z spaaltè.

Für dè [[Dampfkessel]] erfordert dè übberkritische Zuèschtand è bsunderi Bauart. Wegè m gringè Dichteunterschyd zwischè Wasser un Dampf chunnt kein [[Statischer Auftrieb|Uffdryb]] un dõmit kein stabilè [[Naturumlauf]] zschtand. Kessèl, welli übber odder au nòch unter m kritischè Punkt bedribbè wörred, sin deshalb immer [[Zwangslaufkessel]]. Well bi übberkritischè Kessèl kei Drennig vo dè Dampf- un Wasserphasè mee bruucht wörd odder möglich isch, keit d [[Trommel (Dampfkessel)|Drummlè]] ewäg, d Bauart isch èn [[Zwangsdurchlaufkessel]], oft vom Tûp ''[[Mark Benson|Benson]]''.

=== Sattdampf odder drochè gsättigtè Dampf ===
Dè Gränzberych zwûschè Nass- un Heißdampf heißt „Sattdampf“, au gsättigtè Dampf odder drochè gsättigtè Dampf, glegèntlich in Abgränzig zum Nassdampf au „Drochèdampf“. Diè meischtè Tabellèwärt für d Wasserdampfzuèschtänd sin druff bezogè.

=== Gränzkurvè ===
Im T-s-Diagramm chunnt dè beidè Gränzkurvè ''x&nbsp;=&nbsp;0'' un ''x&nbsp;=&nbsp;1'' è bsunderi Bedütig zuè, wo sich im [[Kritischer Punkt (Thermodynamik)|kritischè Punkt]] drèffè.
* D Kurvè ''x&nbsp;=&nbsp;0'', au Sièdelinniè odder unteri Gränzlinniè gnennt, gränzt s Gebièt vo dè Flüssigkeit vom Nassdampf ab, wôrend
* d Kurvè ''x&nbsp;=&nbsp;1'', au Taulinniè, Sattdampfkurvè odder obberi Gränzlinniè, benamst, dè Nassdampf vom Heißdampf drènnt un glychzitig dè Zuèschtand vom Sattdampf markyrt.
D Schrybwys mit ''x'' für dè Massèbruch isch dõdeby nit einheitlich definyrt, well vo allem i dè [[Chemie|Chemy]] dè Massèaadeil mit ''w'' agää wörd un ''x'' dõ meeheitlich für dè [[Stoffmengenanteil|Stoffmengèaadeil]] stòt. Beidi Größè lôn sich inènand umrechnè un glychè sich i dè Gränzwärt 0 un 1.
[[Datei:FA-18 Hornet breaking sound barrier (7 July 1999) - filtered.jpg|miniatur|{{Anker|Flugzeug}}Kondensyrtè Wasserdampf i dè Luft]]

=== Erscheinig ===
Gasförmigè odder übberhitztè Wasserdampf isch farblos un eigèntlich unsichtbar, wiè diè meischtè Gastûpè. Nassdampf isch durch diè mitgrissenè Wasserdröpfle dõgegè sichtbar. Bi Kontakt mit hyreichend küèler Umgebigsluft chunnt s zu dè Unterschritig vom [[Taupunkt]] un folglich zuè nèrè [[Kondensation]] vo witerè feinschtè Wasserdropfè. D Exischtenz vom Wasserdampf i dè Luft wörd durch s a dè Dröpfle [[Streuung (Physik)|gschtreute]] Liècht sichtbar, wenn selli Dröpfle groß gegèübber dè Wellèlängi vo dè Straalig sin.

Wasserdampf cha au dirèkt uss dè feschtè Phasè vom Wasser entschtò: [[Eis]] odder [[Schnee]] wörred „vo dè Sunnè wäggleggt“. Sell Phänomen wörd bsunders bi drochener Luft im Hochgebirge beobachtet, wenn voschneiti Haaldè bi Temperadurè vo wit unter 0&nbsp;°C mit dè Zit schneefrei wörred. S Eis, also s feschte Wasser [[Sublimation (Physik)|sublimyrt]] zu Wasserdampf. D Luftfüüchti nimmt durch Abdunschtè uss èm Schnee zuè, un zvor voschneiti Flächè [[Ausaperung|aperèd uus]], è Phänomen byschpillswys im [[Himalaya]]. Uus dè glychè Ursachè dröchnet im Freiè uffghängti Wôsch au bi Temperadurè unter Null, sobald diè relativi Luftfüüchtigkeit chly gnuèg isch.

I dè Luft unsichtbar vorhandenè Wasserdampf kondensyrt unter bsunderè Bedingungè (durch Krischtallisationskeim) un wörd sichtbar, öppè wenn è Flugzüüg in Boddènôchi mit hocher Gschwindigkeit flüged, sellè im [[#Flugzeug|Bild]] dütlich sichtbari Effèkt wörd oft fälschlich als „d [[Wolkenscheibeneffekt|Schallmuèr]]“ bezeichnèt, desell Effèkt isch abber kein Übber- odder Unterschalleffèkt. Durch diè hochi Aaschtrômgschwindigkeit vo dè Luft cha uss strömungsmechanischè Gründ, byschpillswys hochi Druggschwankigè, d Temperadur vo dè aaschtrômendè Luft stark absackè un somit unter dè Taupunkt keiè, wa zuè nèrè Uuskondensation füürt. Dè Wasserdampf im heißè Abgas wörd dõgegè vo dè sich erwärmendè Luft uffgnõ.

=== Sydè ===
[[Datei:Siedeformen.svg|miniatur|zentriert|hochkant=2.5|Sydeformè vom Wasser]]
In Abhängigkeit vo dè [[Wärmestromdichte|Wärmeschtròmdichte]], wo dè sydendè Flüssigkeit übber è [[Heizfläche|Heizflächi]] zuègfüürt wörd, bildet sich unterschydlichi Formè vom Sydè.

Lyt d Temperadur vo dè Heizflächi einigi Gràd übber dè Sydetemperadur, bildet sich a Unebbèheitè [[Blase (Physik)|Blòsèkeim]]. Bis zu dè [[Wärmestromdichte|Wärmeschtròmdichti]] vo 2&nbsp;kW/m² bildet sich Blòttèrè, wo bim Uèschtygè widder kondensyred. Selli Sydeform wörd als ''stilles Sydè'' bezeichnèt.

Mit stygender Wärmeschtròmdichti nimmt d Blòsèbildig zuè, un d Blòsè chömmed a d Obberflächi. Diè a dè Heizflächi abryßendè Blòsè füüred zu eim hochè [[Wärmeübergangskoeffizient|Wärmeübbergangskoeffiziènt]]. D Wandtemperadurè styged nit wesèntlich übber d Sydetemperadur (bis öppè 30&nbsp;K). Bim ''Blòsèsydè'' könned Wärmeschtròmdichtè bis 1000&nbsp;kW/m² erreicht wörrè. 

Wörd d Wärmeschtròmdichti denn no witer gschteigerèt, setzt sprunghaft s ''[[Filmsieden|Filmsydè]]'' y: Es bildet sich è durchgehendè Dampffilm. Sellè wûrkt wiè nè Isolyrschicht, un dè Wärmeübbergangskoeffiziènt wörd drastisch reduzyrt. Wörd dè [[Wärmestrom|Wärmeschtròm]] nit reduzyrt, so wörd èrscht denn widder è Glychgwichtszuèschtand erreicht, wenn d Wärmi durch uusreichend hochi [[Wärmestrahlung|Wärmeschtraalig]] abgää wörrè cha. Sellè Zuèschtand wörd abber èrscht bi nèrè Übberhitzig vo dè Heizflächi von öppè 1000&nbsp;K erreicht. I dè Regel wörd bi sellem Übbergang vom Blòsèsydè zum Filmsydè d Heizflächi kabutt gmacht.

Um èrè Zerschtörig vo Heizflächè an [[Dampfkessel]] vorzbeugè, wörd diè maximali Wärmeschtròmdichti uff 300&nbsp;kW/m² begränzt. In chlynerè Fäll git s es Übberschièßè durch èn Sydevozug.

== Tabellè, Diagramm un Formlè ==
|[[Datei:Ergänzungen im TS-Diagramm.png|miniatur|hochkant=1.5|links|[[Entropie (Physik)|Entropy]]-[[Temperatur|Temperadur]]-Diagramm vom Wasserdampf (1&nbsp;MPa&nbsp;=&nbsp;10&nbsp;bar)]]
|[[Datei:HS Wasserdampf SW.png|miniatur|hochkant=1.5|Mollier Entropy-Enthalpy-Diagramm für Wasserdampf (1&nbsp;bar&nbsp;=&nbsp;0,1&nbsp;MPa)]]

Wegè sinèrè enormè Bedütig für d [[Energiewirtschaft|Engergywûrtschaft]] zellt Wasserdampf zu dè am beschtè erforschtè Stoff i dè [[Thermodynamik|Thermodûnamik]]. Sini phûsikalischè Eigèschaftè sin durch umfangrychi un hüüfigi Messungè un Berechnungè bschtimmt un in umfangrychè [[Tabelle|Tabèllè]]wärch, dè sognanntè ''Wasserdampfdaflè''<ref name="Tafel1">{{Internetquelle |titel=Wasserdampftafel |url=http://www.fh-kl.de/~albert.meij/Drucktafel.pdf |zugriff=2014-04-23 |archiv-url=https://web.archive.org/web/20120119181352/http://www.fh-kl.de/~albert.meij/Drucktafel.pdf |archiv-datum=2012-01-19}}</ref>, erfasst.

=== T-s-Diagramm ===
{{Hauptartikel|T-s-Diagramm}}
Im T-s-Diagramm isch z erkennè, dass bim Übbergang vo Flüssigkeit zu Dampf d Entropy ''zuènimmt''. Sell entschpricht dè Aaschauig, dass d Deili von èrè Flüssigkeit wesèntlich [[Ordnungsrelation|gordneter]] sin wiè diè [[Chaos|chaotischi]] Vomengig vo dè Deili bi nèm Gas. D [[Entropie (Physik)#Entropie und Unordnung|Entropy]] wörd uff dè [[Abszisse|Abzissè]] uffdrait. È witeri Bsunderheit vom Diagramm isch sini Eigèschaft, diè zu dè Vodampfig vom Wasser notwendigi Wärmemengi als Flächi darzschtellè. Mit dè Bezièig: ''ΔH&nbsp;=&nbsp;T&nbsp;·&nbsp;ΔS'' ergit sich für di Vodampfigsenthalpy è Rächteggflächi, wo zwischè ''T&nbsp;=&nbsp;0&nbsp;K'' un dè jewyligè Vodampfigsgraadè uffgschpannt wörd.

=== H-s-Diagramm ===
Bi nèm Mollier-Diagramm wörd d Entropy vom Dampf uff dè Abszissè un diè zuègehörigi [[Enthalpie|Enthalpy]] uff dè Ordinatè uffdrait. Diè grundlegendè phûsikalischè Eigèschaftè vom Wasserdampf lônn sich zwar nit eifach interpretyrè, es könned abber diè Wärmemengè, wo für d Zuèschtandsänderig vom Dampf bruucht wörrd, also byschpillswys d Vodampfigsenthalpy, dirèkt vo dè Ordinatè abgläsè wörrè.

=== Magnus-Formlè ===
È Näherigsformlè für d Berechnig vom [[Sättigungsdampfdruck|Sättigungsdampfdrugg]] in Abhängigkeit vo dè Temperadur isch d ''Magnus-Formlè'':

:<math>E_{(\theta)}=E_{\mathrm(\theta=0\,^{\circ}\mathrm{C})}\cdot\exp\left(\frac{C_1\theta}{C_2+\theta}\right)\ ;</math>

Temperadur ''θ'' in °C, Koeffizièntè <math>E_{(\theta=0\,^{\circ}\mathrm{C})}=610{,}78\,\mathrm{Pa}\ ,</math>

:<math>C_1=\left\{\begin{matrix}
17{,}08085&\mbox{falls }\theta\ge 0\,{}^{\circ}\mathrm{C}\\
17{,}84362&\mbox{falls }\theta<0\,{}^{\circ}\mathrm{C}
\end{matrix}\right.\ ,\quad  \quad C_2=\left\{\begin{matrix}
234{,}175\,{}^{\circ}\mathrm{C}&\mbox{falls }\theta\ge 0\,{}^{\circ}\mathrm{C}\\
245{,}425\,{}^{\circ}\mathrm{C}&\mbox{falls }\theta<0\,{}^{\circ}\mathrm{C}
\end{matrix}\right.
</math>

Selli Formlè isch zimli gnau (unterhalb 0,22 %) im Berych zwischè 0 un 100&nbsp;°C un immer no guèt (unterhalb 4,3 %) zwûschè −20 un 374&nbsp;°C, dè maximale Fääler lyt bi 290&nbsp;°C. Wegè m eifachè Uffbau un dè hochè Gnauigkeit wörd si für d [[Taupunkt]]bschtimmig vo allem i dè [[Meteorologie|Meteorology]] un i dè [[Bauphysik|Bauphûsik]] vowendet.

Mit lycht unterschidlichè Koeffizièntè <math>E_{(\theta=0\,^{\circ}\mathrm{C})}=611{,}2\,\mathrm{Pa}\ ,</math>

:<math>C_1=\left\{\begin{matrix}
17{,}62&\mbox{bi Wasser }\,\\
22{,}46&\mbox{bi Ys }
\end{matrix}\right.\ ,\quad \qquad C_2=\left\{\begin{matrix}
243{,}12\,{}^{\circ}\mathrm{C}&\mbox{bi Wasser }\\
272{,}62\,{}^{\circ}\mathrm{C}&\mbox{bi Ys }
\end{matrix}\right.
</math>

ergènn sich Wärt, wo uff 0,1 % mit dè in [[DIN]] 4108 abdruggtè Tabellè für bauphûsikalische Berechnigè übberyschtimmt.

D Magnus-Formlè isch vom [[Heinrich Gustav Magnus]] [[Empirik|empirisch]] ermittlèt un sitdèm lediglich durch gnaueri Wärt bi dè Koeffizientè ergänzt worrè. Eini uss dè Thermodûnamik abgleiteti Gsetzmäßigkeit für [[Phasendiagramm|Phasèdiagramm]] stellt d [[Clapeyron-Gleichung|Clapeyron-Glychig]] un d [[Clausius-Clapeyron-Gleichung|Clausius-Clapeyron-Glychig]] dar. Uffgrund vo villnè praktischè Brobleem in Bezug uff selli ehnder theoretischi Glychungè stellt d Magnus-Formlè abber trotzdèmm diè beschti un praktikabelschti Näherig dar.

=== Näherigs-Formlè ===
È bruuchbari [[Faustformel|Fuuschtformlè]] für d Berechnig vo dè Sattdampftemperadur uss èm Sattdampfdrugg un umkeert isch
:<math>{\theta} = \sqrt[4]{p} \cdot 100</math> ,
we mò dè Drugg ''p'' in [[Bar (Einheit)|bar]] (absolut) ysetzt. Diè zughörigi Temperadur ''θ'' ergit sich in Graad Celsius. Selli Formlè isch im Berych p <sub>kr.</sub> > p > p = 3 bar (200&nbsp;°C > ''θ'' > 100&nbsp;°C) auf öppè 3 % gnau.

== Klimaeffèkt ==
[[Datei:Feuchte Luft.png|miniatur|hochkant=1.5|Maximaalè Wasserdampfghalt vo dè Luft in Abhängigkeit vo dè Temperadur]]
Im terrestrischè [[Wetter]]gschehè spillt Wasserdampf è entscheidendi Rollè. È Kilogramm Luft cha bi 30&nbsp;°C un 1&nbsp;bar Drugg öppè 26&nbsp;Gramm Wasserdampf als [[Luftfeuchtigkeit|Luftfüchtigkeit]] uffnää. Selli Mengi keit bi 10&nbsp;°C uff öppè 7,5&nbsp;g/kg abbè. Diè übberschüssigi Mengi wörd je nõch Wetterlaag als Nidderschlag in Form vo Regè, Schnee, Hagel, Nèbel, [[Tau (Niederschlag)|Tau]], [[Reif (Niederschlag)|Ryfè]] odder [[Raureif|Rauryfè]] uss dè Luft uusgschiddè. 
Wolkè reflektyred ydrèffendi Sunnèschtraalig zrugg is All un vorringerèd uff selli Wys diè am Boddè uffdrèffendi Energymengi. Si reflektyred anderersits abaer au diè vom Boddè abgschtraalti Wärmi un erhöhed asè diè [[Atmosphärische Gegenstrahlung|Atmosphärischi Gegèschtraalig]]. Ob Wolkè d Erdobberflächi wärmèd odder küèled, hängt devò ab, in wellerè Höchi si sin: Nidrig stehendi Wolkè küèled d Èrdè, hoch stehendi Wolkè wûrked wärmend.<ref>[[National Aeronautics and Space Administration|NASA]] Facts (1999): ''[https://web.archive.org/web/20070226010413/http://eospso.gsfc.nasa.gov/ftp_docs/Clouds.pdf Clouds and the Energy Cycle] (PDF-Datei; 85&nbsp;kB)''</ref>

I dè [[Stratosphäre|Stratosphärè]] vorhandeni Spurè vo Wasserdampf gèlted als bsunders klimaschädlich. D [[Klimaforschung|Klimaforscher]] hèn i dè letschtè 40 Johr è Aawachsè vom Wasserdampf i dè Stratosphärè um 75 % beobachtet (luèg [[polare Stratosphärenwolken|polari Stratosphärèwolkè]]) un mached sellèn für d Erhöhig vo dè mittlerè Erdtemperadur mitvoantwortlich.<ref name="FzJülich">Forschungszentrums Jülich (Pressemitteilung vom 31. Mai 2001): [http://www.fz-juelich.de/portal/index.php?index=163&jahr=2001&cmd=show&mid=89 Wasserdampf ist Treibhausgas Nr. 1 • Studie unter Jülicher Leitung] {{Webarchiv|text=Archivlink |url=http://www.fz-juelich.de/portal/index.php?index=163&jahr=2001&cmd=show&mid=89 |wayback=20101024063118}}</ref> D Hèrkumpft vom Wasserdampf i dè Höchi isch no unklar, mò vomuètet abber èn Zämmèhang mit dè i dè letschtè Johrzeent stark gschtigenè [[Methan]]uusbringig durch diè induschtrièlli [[Landwirtschaft|Landwùrtschaft]]. Methan wörd in sellè großè Höchè zuè [[Kohlendioxid|Kollèdioxid]] un Wasserdampf [[Oxidation|oxidyrt]], womit allerdings nur d Hälfti vom Zuèwachs z erklärè isch.

I dè [[Erdatmosphäre|Èrdatmosphäri]] vorhandenè Wasserdampf isch mit um 36 % bis zu 70 % Aadeil d Hauptquèllè vo dè atmosphärischè Gegèschtraalig un Dräger vom „natürlichè“ [[Treibhauseffekt|Drybhuuseffèkt]]. Diè großo Bandbreito (36% bis 70%) chunnt nit dõdurrè zschtand, dass mò dè Effèkt nit gnau messè chönnt, sondern dõdurrè, dass diè atmosphärischi Luftfüchtigkeit zitlich un örtlich starkè natürlichè Schwankigè unterlyt.<ref name="Rahmstorf-APuZ-47-2007">Stefan Rahmstorf: [http://www.bpb.de/publikationen/MQNZOC,2,0,Klimawandel_einige_Fakten.html ''Klimawandel – einigi Faktè''.] In: ''[[Aus Politik und Zeitgeschichte|Uss Bolitik un Zitgschichtè]]'' (APuZ 47/2007)</ref> Dè Drybhiuseffèkt isch für den [[Strahlungshaushalt der Erde]] ein wichtiger Effekt und hat eine Erhöhung der globalen Durchschnittstemperatur auf ein Niveau von 15&nbsp;°C zur Folge. Das [[Leben]] auf der Erde wurde dadurch überhaupt erst möglich. Als d Durchschnittstemperadur ooni Drybhuuseffèkt wörd meischtens è Temperadur vo öppè −18&nbsp;°C agää. 

=== Wasserdampfrüggkopplig ===
È stygendi Durchschnittstemperadur vo dè Èrdè führt zuè nèm stygendè mittlerè Wasserdampfghaalt vo dè Atmosphärè.<ref>{{cite journal | last=Raval | first = A. | coauthors = V. Ramanathan | year = 1989 | url=http://www.nature.com/nature/journal/v342/n6251/abs/342758a0.html |title = Observational determination of the greenhouse effect | journal = Nature | volume = 342 | pages = 758–761 |doi = 10.1038/342758a0 | issue=6251}}</ref> Gmäß dè [[Clausius-Clapeyron-Gleichung|Clausius-Clapeyron-Glychig]] ka d Atmosphärè mit jedem Graad Temperaduraaschtyg 7% mee Wasserdampf enthaaltè. Im Kontext vo dè [[globale Erwärmung|globalè Erwärmig]] isch selli sognannti "Wasserdampf-Rückkopplig" nebbè dè [[Eis-Albedo-Rückkopplung|Eis-Albedo-Rückkopplig]] diè stärkschti [[positive Rückkopplung|bositivi Rüggkopplig]]. Allfälligi Erwärmig oder Abküèlig wörd durch si voschtärkt.<ref>S. Rahmstorf, H.J. Schellnhuber: Der Klimawandel. C.H. Beck, 6. Ufflaag 2007</ref>

== Natürlichs Vorkommè ==
[[Datei:Atmospheric Water Vapor Mean.2005.030.jpg|miniatur|hochkant=1.5|Vodeilig vom Wasserdampf i dè Èrdatmosphärè. Dè kondensyrbare Wasserdampf von èrè Luftsüülè übber è Grundflächi vo nèm Quadratmeter wörd in Zentimeter aagää]]
Reinè Wasserdampf entschtòt i dè Natur uff dè Èrdè in [[Vulkan]], [[Fumarole|Fumarol]] un bi [[Geysir]]. Es isch dè wichtigschte Parameter bi [[Vulkanismus|vulkanischè]] [[Vulkanausbruch|Eruptionè]] un bschtimmt dè Charakter mit. Es isch deby maßgèbend, dass vill [[Mineral]] bzw. [[Gestein|Steiartè]] Wasser odder anderi flüchtigi Stoff in irè [[Kristallgitter|Krischtallgitter]] ybinded, Bsunders unter dè Wǘrkig vo höchè Drügg. Well [[Magma]] bim Uffschtygè i dè [[Erdkruste|Kruschtè]] è Druggentlaschtig erfaarè duèt, drybt dè Wasserdampf zämmè mit anderè Fluidè uss èm Magma uus und bildet Blõsè, welli durch dè Drugg znägscht abber nit frei expandyred. Unterschritet dè Drugg èn beschtimmtè Wärt, so vobinded sich selli Fluidblôterli un füüred zuè nèrè Art rysigem [[Siedeverzug|Sièdevozuug]], wörred also explosionsartig frei. Dõby ryßed si au größeri Mengè Magma mit un voursached diè voglychswys sèltènè explosivè Vulkanuusbrüch. Well dè Aadeil an Fluid i dè Steiartè bi [[Plattentektonik|konvergyrendè Blattègränzè]] bsunders groß isch, zeigt sich bi sellè au diè dütlichschte Tendènz für sellè Vulkantûp.

=== Menschlicher Wasserdampf ===
Wasserdampf ist ein wichtiges Hilfsmittel für den [[mensch]]lichen Wärmehaushalt. Bei hohen Umgebungstemperaturen wird zur [[Thermoregulation]] durch [[Schweiß|Schwitzen]] die überschüssige Körperwärme ([[Verdunstungskälte]]) an die Umgebung abgegeben. Die dabei umgesetzten Wärmemengen sind erheblich, zur [[Verdunstung]] von einem Gramm Schweiß werden 2,43&nbsp;kJ Wärme benötigt. Der gesunde Mensch erzeugt bei normalen Umgebungstemperaturen täglich etwa 500&nbsp;g Wasserdampf durch Schwitzen, hinzu kommt noch einmal die doppelte Menge mit der [[Atemluft|ausgeatmeten Luft]]. Auch dadurch wird die [[Körpertemperatur]] auf 37&nbsp;°C [[Regelungstechnik|geregelt]].

== Wasserdampfydràg ==
[[Datei:Contrail with jet (aka).jpg|miniatur|Flugzüüg mit Kondensstryfè]]
[[Datei:Braunkohlekraftwerk.jpg|miniatur|[[Dampfschwaden|Dampfschwadè]] übber [[Kühlturm|Nassküültürm]]]]

Bi dè Vobrennig vo Erdölbrodukt wörred d [[Kohlenwasserstoff|Kollèwasserschtoff]] vo dè [[Erdölraffinerie|Erdölfraktionè]] im Wesèntlichè in Kollèschtoffdioxid un Wasserdampf umgsetzt. Im Autovokeer sin d Quèllè [[Motorenbenzin|Benzyn]] un [[Dieselkraftstoff|Disel]], im Luftvokeer [[Kerosin|Kerosyn]], i dè Huusheizung [[Heizöl]] un i dè Induschtry [[Schweröl|Schwèröl]]. Dè im [[Rauchgas|Abgas]] enthaalteno kondensyrende Wasserdampf macht sich bim Flugzüüg durch [[Kondensstreifen|Kondensschtreifè]] am Himmel bemèrkbar. Bi dè Vobrennig vo [[Erdgas]], wo mittlerwyl für d Heizig vo Gebäude vowendet wörd, fallt wegè dè vir Wasserschtoffatoom, je Kollèschtoffatom im Methanmolekül doppelt sovill Wasserdampf wiè Kollèschtoffdioxid aa. Sell isch dè Grund defür, dass [[Brennwertgerät|Brennwärtgräät]] für Erdgas effektiver schaffed als für Heizöl. Wasserdampf wörd bi villè großtechnischè Brozèss als Abfallbrodukt i d Atmosphärè ydraot.

== Wasserdampf i dè Klimatechnig ==
È [[Klimaanlage|Klimaaalaag]] isch è Gebäudeuusschtattig, wo èn definyrtè Wasserdampfghalt vo dè Luft garantyrt. Um Fèrtigbrodukt uss Ysè- un Staalwärchschtoff vor [[Rost|Roscht]], Lagerbeschtänd wiè Büècher vor Vowitterig un Läbbensmittel vor Uusdröchnig z schützè, wörred Lagerhallè klimatisyrt. I dè Woonraumklimatisyrig drait dè Wasserdampfghalt in erheblichem Maaß zum Woolbefindè vo dè Menschè by. Bi dè Beurdeilig vo dè Raumluft spillt dè Begriff vo dè Behaglichkeit è zentrali Bedütig; ei Aschpekt isch dè als angeneem empfundene Zämmèhang zwûschè Raumlufttemperadur un relativer Luftfüüchtigkeit. Sellè wörd von èrè Klimaaalaag sichergschtellt un lyt i dè Regèl zwûschè 30 % un 70 % relativer Luftfüüchti.

== Quantifizyrig vo Wasserdampf ==
Well dè Wasserdampf bi voschiednschtè Gegebèheitè un Brozèss è großi Rollè spilled, wörd er mit unterschidlichschtè Messmethodè un -gräät erfasst un in èrè Villzaal vo Größè agää.

Für meteorologischi Zwèc in Bezug uff diè füücht Luft wörd oft diè relativi Luftfüüchti&nbsp;''φ'' vowendèt. Selli cha mò unter anderem mit èm [[Hygrometer|Haarhûgrometer]] messèd. I dè Technig wörd i dè Regèl diè absoluti Füüchti&nbsp;''x'' vowendet. Selli misst mò mit èm LiCl-Geber oder [[Coulometrischer Feuchtesensor|Coulometrischem Füüchtisensor]], bi wellèm (uusgehend vo stark hûgroskopischem [[Diphosphorpentoxid]]) uff dè Wasserdampfghaalt vo dè Luft gschlossè wörd. È witerI Möglichkeit für d Beschtimmig vom Wasserdampfghaalt vo dè Luft isch d Messung vo irer Temperadur a je eim drochènè un aagfüüchtetem [[Thermometer]], woby d Messschtell vom zweitè Thermometer mit eim wasserdränchtè Gweeb umwicklet isch un für d Förderig vo dè Vodunschtig mit èm chlynè Lüfter aablõsè wörd. Mithilfe vo dè beidè abgläsenè Wört lòt sich uss èm Mollier-h-x-Diagramm sofort diè zuèghörigo Luftfüüchtigkeit abläsè. S [[Psychrometer]] isch s praktische Ergebnis vo dè Witerentwicklig vo sellèrè Messmethodè.

In [[Dampferzeuger|Dampferzüüger]] diènèd nebbè Thermometer au [[Manometer]] für diè eifach Messig vo dè Dampfparameter.

== Wasserdampf i dè Gschichte ==
Dè Aabligg vo Wasserdampf isch dè Menschè sit dè Nutzbarmachig vom [[Feuer|Füèr]] bekannt; er isch mee odder wènniger unbeabsichtigt bim [[Kochen|Kochè]] odder bim Löschè vo dè [[Lagerfeuer|Füèrschtellè]] mit Wasser entschtandè. Èrschti Übberlegigè für diè technischi Nutzig vo Wasserdampf wörred im [[Archimedes]] zuègschribbè, dè è [[Dampfkanone|Dampfkanonè]] konschtruyrt hèt. [[Leonardo da Vinci]] hèt zu sellem Thema èrschti Berechnigè aagschtellt, wonõch è acht Kilogramm schwèri Kuglè uss enèrè söttigè [[Kanone|Kanonè]] voschossè öppè 1250 Metèr wit flygè würd.

[[Heron von Alexandria|Heron vo Alexandria]] hèt dè [[Aeolipile|Heronsball]], è èrschti [[Dampfmaschine|Dampfmaschinnè]] erfundè. Sini Erfindig hèt i dè [[Antike]] kein braktischè Nutzwärt gha, si hèt abber diè technischè Möglichkeitè vo dè Nutzig vom Wasserdampf uffzeigt.

Uff dè [[Denis Papin]] gòt diè braktischi Uusfüürig vom [[Schnellkochtopf]] zrugg. Sellè èrschtè [[Druckbehälter|Druggbhälter]] isch vo Aafang aa mit èm [[Sicherheitsventil|Sicherheitsventyl]] uusgrüschtet worrè, nõchdem s mit èm Prototûp bi dè èrschtè Vosûèch zuè nèm [[Kesselzerknall|Kessèlblatzer]] cho isch.

D Erfindig un Nutzig vo dè [[Dampfmaschine|Dampfmaschinnè]] hèt s notwèndig gmacht, s [[Arbeitsmittel|Arbètsmittel]] Wasserdampf theoretisch un braktisch z untersuèchè. Zu dè Braktiker ghöred dè [[James Watt]] un dè [[Carl Gustav Patrik de Laval]], welli durch d Vomarktig vo irè Maschinnè zu woolhabendè Männer worrè sin. Zu dè Theoretiker hèt degegè dè [[Nicolas Léonard Sadi Carnot]] ghörd, dè Übberlegigè zum Wasserdampf un dè Dampfmaschinnè agschtellt hèt. I d Reiè vo dè Forscher, wo sich ygehend mit dè Eigèschaftè vom Wasserdampf beschäftigt hèn, ghöred au dè [[Rudolf Julius Emanuel Clausius]] un dè [[Ludwig Boltzmann]].

== Nutzig i dè Technig ==
<div style="float:right;">
{{Stammbaum/Start}}
{{Stammbaum| |,|-|-|.| |}}
{{Stammbaum| T1| |!| |T1=[[Dampferzeuger|Dampferzüüger]]<br /><small>Dampf</small> |}}
{{Stammbaum| |!| | |!| |}}
{{Stammbaum| T2| |!| |T2=[[Dampfturbine|Dampfturbinè]]<br /><small>Dampf</small> |}}
{{Stammbaum| |!| | |!| |}}
{{Stammbaum| T3| |!| |T3=[[Kondensator (Verfahrenstechnik)|Kondenser]]<br /><small>Wasser</small> |}}
{{Stammbaum| |!| | |!| |}}
{{Stammbaum| T4| |!| |T4=[[Speisepumpe|Spysbumpi]]<br /><small>Wasser</small> |}}
{{Stammbaum| |`|-|-|'| |}}
{{Stammbaum/Ende}}
</div>
Wasserdampf wörd i dè [[Technik|Technig]] in [[Dampfkessel]] erzüügt un byschpillswys zuè folgendè Zwèck vowendet:
* als [[Arbeitsmittel|Arbètsmittel]] in Dampfmaschinnè, [[Dampflokomotive|Dampflokomotyvè]] un [[Dampfturbine|Dampfturbinè]],
* bi dè [[Erdöl#Gewinnung|Förderig vo Erdöl]] un als Hilfsmittel bim [[Steamcracken|Steamcrackè]] für d Hèrschtellig vo Benzin,
* als Zwûschèbrodukt bi dè [[Meerwasserentsalzung#Mehrstufige Entspannungsverdampfung|Meerwasserentsalzig]],
* als èn [[Rohstoff|Rohschtoff]] für d Hèrschtellig vo [[Wassergas|Wasser-]] un [[Generatorgas]] durch s [[Dampfreformierung|Steam-Reforming]],
* in [[Dampfheizung|Dampfheizig]] un bi dè [[Siedekühlung|Sièdeküülig]] als Dräger vo dè Wärmeenergy.
* zum Förderè von flüssigem Wasser mit èrè [[Dampfstrahlpumpe|Dampfschtraalbumpi]],
* bi dè [[Wasserdampfdestillation|Wasserdampfdeschtillation]] als [[Treibgas|Drybmittel]],
* Erzüügè von èm [[Vakuum]] durch Vodrängig vo dè Luft uss èm gschlossenè Druggbehälter mit aaschlièßender Kondensation.
Diè derzit gröschtè [[Dampfkraftwerk|Chraftwärch]][[dampferzeuger|dampferzüüger]] hèn è Leischtig vo bis zu 3600 [[Tonne (Einheit)|Tonnè]] Dampf bro Stund. Derartigi Mengè wörred byschpillswys mit èm [[Wasserrohrkessel|Wasserroorkessèl]] breitgschtellt.

Bim technischè Ysatz vo Wasserdampf isch z beachtè, dass Nassdampf im Unterschyd zu dè meischtè anderè Flüssigkeitè un Gaas nit [[Pumpe|bumpè]] transportyrt wörrè cha. Diè bim Vodichtè vom Dampf ufftretèdè [[Wasserschlag|Wasserschlääg]] würded d Fördermaschinnè innerhalb vo kürzeschter Zit kabutt machè.

== Witeri Aawendigè ==
* für d Boddèschterilisation un Boddèhûgienisyrig durch [[Dämpfen (Bodendesinfektion)|Dämpfè]] mit [[Heißdampf]]
* für d [[Reinigung (Instandhaltung)|Reinigung]] mit èm [[Dampfreiniger]],
* i dè Chuchi für diè schonendi Zuèbereitig vo [[Lebensmittel|Läbensmittel]] durch [[Dämpfen (Garmethode)|Dämpfè]],
* i dè [[Mehl|Mèèl]]erzüügig, vo allem bi [[Vollkornmehl|Vollkornmèèl]], für d Stabilisyrig vom Fruchtkeimling,
* für s [[Dämpfen (Holz)|Bearbeitè]] vo [[Holz]] im Boots-, Möbel- un Inschtrumtèbau,
* für s Erzüügè von èm Vakuum in gschlossenè Druggbhälter durch Vodrängig vo dè Luft un aaschlièßendi Kondensation,
* für d [[Sterilisation]] vo medizinischè un mikrobiologischè Inschtrumänt durch sognannts [[autoklav]]yrè,
* für s [[Bügeleisen|Büglè]] vo [[Wäsche (Textilien)|Wôsch]].
*I dè [[Medizin]] un [[Therapie|Therapeutik]] wörd Wasserdampf für d Wärmeübberdrägig un als Dräger vo therapeutischè Stoff vowendèt:
** [[Inhalation]] für d [[Heilung|Heilig]], öppè vo [[Husten|Huèschtè]], odder für d Linderig vo [[Erkältung|Vokältigè]], mit [[Inhalator]]è odder ènèrè [[Gesichtssauna|Gsichtssauna]],
** im [[Wellness]]berych in [[Dampfbad|Dampfbäder]].

== Gfòòrè durch Wasserdampf ==
Gringi Mengè Wasserdampf chönned großi Mengè [[Wärme|Wärmi]] un dõmit [[Energie|Energy]] dransportyrè. Uss sellèm Grund isch s zerschtörerische [[Vermögen (Fähigkeit)|Potenzial]] vom dampffüürendè [[Apparat (Verfahrenstechnik)|Apparaturè]] wiè [[Dampferzeuger|Dampferzüüger]] un [[Rohrleitung|Roorleitigè]] erheblich. [[Kesselexplosion|Kessèlblatzer]] vo Dampfkessèl hèn zu dè schwèrschtè [[Unfall|Uufäll]] i dè [[Technikgeschichte|Techniggschichtè]]; söttigi Ereignis hèn i dè Vogangèheit mit eim Schlag [[Industrie|Induschtry]]betrièb platt gmacht.

Diè Gfòòr entschtòt durch dè „unsichtbare“ Wasserdampf, wellè mit hocher Temperadur un hochem Drugg in eim Straal vo erheblicher Längi uss èm defèktè Dampfkessèl frei uusdrettè duèt. Luègt mò s obbè uffgfüürte h-s-Diagramm aa, bedütet d Freisetzig vo Sattdampf zèrscht è adiabati Zuèschtandsänderig, bi derrè dè Druck reduzyrt wörd. Dè Uusgangspunkt bildet d Sattdampfkurvè rächts vom kritischè Punkt (= Sattdampfzuèschtand im Kessèl). D Druckreduzyrig volauft barallel zu dè x-Achsè (d Enthalpy blybt glych). Dè uusdrettendi Freischtraal vomischlèt sich mit dè Umgebigsluft un küèlt ab. Bi Unterschrytig vo 100&nbsp;°C (= Sattdampftemperadur bi Umgebigsdruck) fangt dè Dampf aa z kondensyrè un sichtbar z wörrè.

È Gfòòr bi großè Dampfuusdritt isch andererseits d Bildig vo Nebel, wellè für Flüchtende die Orientyrig erschwèrt. Un schlièßlich cha uusschtrömendè übberhitztè Wasserdampf sogar [[Brand|Bränd]] uuslösè. S Nachvodampfè vo flüssigem Wasser basyrt durch diè i dè Umgebung vo dè defèktè Stèll ydrèttendi Druckvoringerung. 

Èn großflächigè Kontagt mit èm Straal Wasserdampf odder heißem Wasser isch wegè dè augèbligglich ydrèttèndè [[Verbrühung|Vobrüèig]]è tödlich. I dè letschtè Zit sin im Zämmèhang mit Wasserdampf wènniger Uufäll bassyrt, well sich dè [[Stand der Technik|Stand vo dè Technig]] uff sellèm Gebièt permanent zuè größerè [[Sicherheit|Sicherheitè]] hy entwicklèt hèt.

Uffgrund vo dè großè Volumèunterschyd zwûschè Wasser un Wasserdampf (1:1700) isch es gfòòrlich, beschtimmti Bränd mit Wasser z löschè. Bi nèm [[Kaminbrand]] cha s Löschwasser zuè nèm Voryßè vom Kamin füürè un somit d Löschchräft gfôôrdè un Sachschaddè aarichtè. Au èn [[Fettbrand]] darf nit mit Wasser glöscht wörrè, well Wasser wegè dè höcherè Dichti unter s brennende Fett glangt, a dè heißè Flächi vodampft un sich dõby uusdeent un brennendes Fett mit ryßt, so chunnt s zuè nèrè [[Fettexplosion|Fettexblosion]].

== Begriff un Stoffwärt ==
[[Datei:WD Begriffe.svg|miniatur|hochkant=3.0|Begriff zum Wassèrdampf]]
; Name: Wasserdampf
; witeri Namè: dezuè s nebbèschtehende Diagramm
; [[Summenformel|Summèformlè]]: H<sub>2</sub>O
; [[Dichte|Dichti]] bi 100&nbsp;°C un 1,01325&nbsp;bar: 0,598&nbsp;kg/m³
; [[Wärmekapazität|spez. Wärmikapazidät]] c<sub>p</sub>: 2,08&nbsp;kJ/kgK
; [[Wärmeleitfähigkeit|Wärmileitfähigkeit]]&nbsp;<math>\lambda</math>: 0,0248 W/(m·K)
; [[Tripèlpunkt]]: 273,160&nbsp;K entschpricht 0,01&nbsp;°C bi 0,00612&nbsp;bar
; [[Kritischer Punkt (Thermodynamik)|kritischè Punkt]]: 374,150&nbsp;°C bi : 221,20&nbsp;bar

== Literadur ==
* ''Allgemeine Meteorologie''. Nr. 1. Dütschè Wèttèrdiènscht Zentralamt, Offèbach 1987. (3. Uffl.) ISBN 3-88148-236-9.
* ''Meyers großer Rechen Duden''. Bibliographischs Inschtitut, Züri 1969, 1980 (3. Uffl.) ISBN 3-411-00920-9.
* ''Dubbel Kapitel D.'' Springer, Berlin 1990. (17. Uffl.) ISBN 3-540-52381-2.
* ''Mollier h,s-Diagram for Water and Steam''. Springer, Berlin 1998. ISBN 3-540-64375-3.
* Walter Wagner: ''Wasser und Wasserdampf im Anlagenbau''. Kamprath-Reiè. Vogel, Würzburg 2003. ISBN 3-8023-1938-9.
* ''Properties of Water and Steam in SI-Units.'' Thermodûnamischi Eigèschaftè vo Wassèr un Wassèrdampf, 0 - 800&nbsp;°C, 0 - 1000 bar. Springer, Berlin 1981. ISBN 3-540-09601-9, ISBN 0-387-09601-9.

== Weblinggs ==
* [[:Datei:TS-Wasserdampf. neu.png|È leers TS-Diagramm für Wassèr un Wassèrdampf]] uff Commons
* [[:Datei:HS-Wasserdampf.png|È leers Mollier-hs-Diagramm für Wassèrdampf in hocher Ufflösig]] uff Commons
* [http://www.iapws.org/ Homepage der International Association for the Properties of Water and Steam] (ängl.)
* [http://www.peter-junglas.de/fh/vorlesungen/thermodynamik2/html/table4.html Wassèrdampfdaflè für flüssigs Wassèr un Sattdampf]
* [http://www.x-eng.com Wassèrdampfkalkulation] – Freeware in [[Microsoft Excel|MS-Excel]], [[OpenDocument]] un anderi Formaat
* {{Internetquelle| url=http://www.webgeo.de/k_202/| titel=Lernmodul "Kondensation un Füüchtmaaß"| titelerg=Wasser in der Atmosphäre| autor=Stefanie Lorenz, Hilke Stümpel| hrsg=Inschtitut für Phûsischi Geography (IPG) vo dè [[Albert-Ludwigs-Universität Freiburg|Universidäät Fryburg]]| datum=2001-10-01| werk=[http://www.webgeo.de/ WEBGEO] basics / Klimatologie| archiv-url=| archiv-datum=| zugriff=2010-12-14| offline=}}
* [http://www.mountair.com/software.asp Programmdownload (Win) „Air Humid Handling“ zum Berechnè mithûlf vo dè Mollier h-x-Diagramm]
* [http://www.chemicalogic.com/download/mollier_chart_metric.pdf Mollier p-h-Diagramm für Wassèrdampf]{{Toter Link|date=2017-09 |bot=InternetArchiveBot |url=http://www.chemicalogic.com/download/mollier_chart_metric.pdf}} (PDF; 62&nbsp;kB)
* {{Internetquelle| url=http://www.unitica-thermodynamik.de/Software/UNWadata.xls| titel=Wasserdampftafel| titelerg=mit den spezifischen Zustandsgrössen Volumen&nbsp;v, Enthalpie&nbsp;h, innere Energie&nbsp;u, Entropie&nbsp;s und isobare Wärmekapazität&nbsp;cp von 0.05&nbsp;bis&nbsp;500&nbsp;bar und 0&nbsp;bis&nbsp;800&nbsp;°C| autor=www.unitica.de| format=Excel-Tabelle; 156&nbsp;KB| archiv-url=https://web.archive.org/web/20070928103949/http://www.unitica-thermodynamik.de/Software/UNWadata.xls| archiv-datum=2007-09-28| zugriff=2010-12-14| offline=}}

== Einzelnõchwys ==
<references />

{{Übersetzungshinweis|de|Wasserdampf|dütsch|129584982}}

[[Kategorie:Energiitechnik]]
[[Kategorie:Gas]]