J

Vorlage:Zeichen J bzw. j (buechschtabiert Jod) isch dr zehnti Buechschtabe vom latiinische Alphabet und en Konsonant. Dr Buechschtabe J hät i düütsche Texte e durchschnittlichi Hüüfigkeit vo 0,27%. Er isch demit dr 23.-hüüfigschti Buechschtabe i düütsche Texte.

Vor allem bi serifelose Schrifte wird mängisch es grosses J aschtell vomene grosse I verwendet. Dr Grund defür isch, dass bi derartige Buechschtabe s grosse I und s chliine L oft schwer z'underscheide sind.

Herkunft

Proto-semitische Arm oder Hand	Phönizisches Yodh	Griechisches Iota	Etruskisches I	Lateinisches I	Lateinisches J	Neulateinisches Jj

Lang isch s I nöd vom J underschide worde.

Im phönizische Alphabet isch s Zeiche Yodh zur Widergaab vom Halbvokal [[[:Vorlage:IPA]]] verwendet worde, wo sowohl als palatale Approximant wie au als unsilbischs [[[:Vorlage:IPA]]] beschribe werde chann.

Wo d Grieche us em phönizische s griechische Alphabet entwicklet händ, händs s Zeiche Iota zur Schriibig vom Vokal [[[:Vorlage:IPA]]] übernaah.

D Etrusker händ s griechische Zeiche übernaah, händs dänn aber nöd nur zur Schriibig vom Vokal [[[:Vorlage:IPA]]] verwändet, sondern au zur Schriibig vom gliichluutende Halbvokal [[[:Vorlage:IPA]]], gnauso wie si s Zeiche V sowohl für de Vokal [[[:Vorlage:IPA]]] als au für de gliichluutendi Halbvokal [[[:Vorlage:IPAlink]]] verwendet händ. D Römer händ di etruskischi Verwendig unveränderet übernaah.

I dr Schpaatantike hät sich us em Halbvokal [j] e stimmhafti Affrikate [[[:Vorlage:IPA]]] entwicklet. Us dere händ sich di verschiedene Luut vo de moderne romanische Schpraache entwicklet. So entspricht s latiinische [j] (z. B. in justus 'richtig') i modernem Italienisch amene [[[:Vorlage:IPA]]] (giusto [ˈdʒusto]), i modernem Schpanisch meischtens amene [[[:Vorlage:IPA]]] (justo [ˈxusto]) und i modernem Französisch amene [[[:Vorlage:IPAlink]]] (juste [[[:Vorlage:IPA]]]).

Obwohl sich die erhebliche Luutunderschiid scho im früehe Mittelalter vollschtändig uusbildet händ, hät mer no bis i di früehi Neuzit beid Luut mit em gliiche Zeiche gschribe, wo emal wie es J hät chönne uusgsee (als Majuskel), emal wie es I (als Minuskel). Di konsequenti Underscheidig vo de Buechschtabe J und I söll zerscht im 16. Jahrhundert vom französische Philosoph Pierre de la Ramée vorgschlage worde sii.

Bi dr Verschriftig vo dr düütsche Schpraach gege s Endi vom erschte Jahrtuusig n. Chr. isch de Buechstabe I zweifach verwendet worde: Einersiits als Vokalbuechschtabe für d Widergaab vo [i], anderersiits als Konsonantenbuechschtabe für d Widergaabe vom gliichluutende Halbvokal [j]. Mer hät also di urschprünglichi latiinischi Doppelverwendig übernaah, obwohl s I i siinere Verwendig als Vokalbuechschtabe i de damalige romanische Schpraache mittlerwiile en andere Luut bezeichnet hät, nämlich es [dʒ].

Wil dr Halbvokal [j] i dr düütsche Schpraach beschtah blibe isch, isch dr Bedarf vonere Underscheidiig vom Konsonantebuechschtabe J vom Vokalbuechschtabe I weniger dringend als i andere Schpraache. Die Underscheidig isch daher erscht i di düütschi Schrift übernaah worde, wo si sich i andere Schpraache scho etabliert hät. Bis hüt gits i gwüsse Gegende no älteri Schriiber, wo aschtell vom Grossbuechschtabe I am Wortaafang es J verwended (z. B. Jda, Jtalien). In Öschterriich wird "J" nöd immer als "jott", sondern au als "jeh" uusgschproche.

Bedüütige

• i dr Mathematik
  • isch j e imaginäri Einheit bi de Quaternione

• i dr Elektrotechnik/Elektronik
  • isch j di imaginäri Einheit i, vor allem bi komplexe Wechselschtromrechnige (um es Verwechsle mit em Schtrom i z vermiide), $j^2=-1$

• i dr Physik
  • isch $\overrightarrow{j}$ s Formelzeiche für d Schtromdichti
  • isch $\overrightarrow{j}$ dr Einheitsvektor i y-Richtig im dreidimensionale Euklidische Ruum
  • isch j d Gsamtdrehimpulsquantezahl vomene Elektron imene Atom
  • isch J d Gsamtdrehimpulsquantezahl vo dr Elektronehülle
  • isch J di mechanischi Drehimpulsquantezahl vomene Molekül
  • isch J s Formelzeiche für d Ionedosis und d Ionedosisleischtig

• im SI-Einheitesyschtem
  • isch J s Einheitesymbol vo dr Energie und schtaht für Joule

• i dr Chemie
  • isch früehe s chemische Element Jod mit J abgchürzt worde. Di hüt gebrüüchlichi Schriibwiis isch Iod bzw. I

• J. schtaht für
  • Jahr oder
  • Jahrgang
  • Ja

• i dr Numismatik schtaht dr Kennbuechschtabe J
  • für Hamburg uf düütsche Münze vo 1873 bis hüt, und uf Münze für Düütsch-Oschtafrika.

• als Kfz-Kennzeiche staht J
  • i Düütschland für Jena
  • i Schpanie früeher für Jaén (Spanie het inzwische e landeseiheitlichs Computernummeresyschtem, wo mer dr Nummere dr Ort nimmi asähe cha).
  • bi internationale Kennzeiche für Japan

• Billeter J isch es Mass zur vergliichende Beschriibig vo demographischer Alterig

• J isch e Segelboot-Klass

• i dr früehere DDR isch bi Rundfunksender immer d Hauptantenne mit J bezeichnet worde. Isch die us zwei Maschte bestande, so häts en J1- und en J2-Maschte geeh. Biischpiil: J1-Mascht Wachenbrunn, J1-Mascht Wiederau

Lueg au: Abchürzig, Akronym, aafangend mit em Buechschtabe J oder j

• Funkalphabet

Weblink

• https://web.archive.org/web/20080517075022/http://www.wam.umd.edu/%7erfradkin/alphapage.html
• https://web.archive.org/web/20060328011930/http://miscoranda.com/30
• https://web.archive.org/web/20060701220417/http://www.krysstal.com/writing_evolution_latin.html